Ważna rola dentysty
O wirusie HPV wiemy już bardzo wiele. Objawy zakażenia dotyczyć mogą wielu narządów i choć HPV, czyli ludzki wirus brodawczaka, to grupa wirusów, które zazwyczaj przenoszą się drogą kontaktu płciowego, istnieją również te odmiany, które eksponują swoją obecność w jamie ustnej. Ich obecność wiązać się może zarówno z niegroźnymi zmianami, jak i z niektórymi przypadkami raka. Stopień zagrożenia uzależniony jest od odmiany tego wirusa. I tak w kolejności – najczęściej spotykane są odmiany wirusa o małych skłonnościach do nowotworzenia to:
- HPV1 i HPV2 dotyczą najczęściej zmian powstałych w obrębie nabłonków stóp i dłoni,
- HPV 6 i HPV11 dotyczą narządów płciowych oraz właśnie najczęściej jamy ustnej.
- Natomiast HPV11 i HPV18 wykazują znacznie większą onkogenność – w kierunku raka płaskonabłonkowego jamy ustnej.
O czym powinniśmy wiedzieć?
Infekcja wirusem HPV może mieć charakter:
- bezobjawowy
- objawowy w postaci łagodnych zmian klinicznych
- objawowych zamienionych w tkankę nowotworową.
HPV może infekować obszary jamy ustnej w rejonach tj. język, pod językiem, wargi, podniebienie, języczek podniebienia miękkiego, dziąsła, policzek, a nawet gardło. Infekcja może występować w wyniku kontaktu z zakażoną osobą poprzez pocałunek, stosunek oralny, czy kontakt z błoną śluzową.
Bezobjawowy przebieg zakażenia związany jest z silną odpornością chorego, która radzi sobie z obecnością wirusa eliminując go samoczynnie.
Podobnie jak przebiegi bezobjawowe pojawiające się łagodne zmiany mogą przebiegać bezobjawowo lub powodować niezauważalne łatwo zmiany, które samoistnie ustępują. Jednak niektóre przypadki mogą , zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością prowadzić do przedłużonej obecności zmian na śluzówce i prowokować w przyszłości tkankę do tworzenia zmian przedrakowych. Te z kolei wymagają już interwencji medycznej by zapobiec w następnej kolejności powstawaniu zmian nowotworowych. Z tego powodu regularne badania dentystyczne są istotne, aby wczesne zmiany mogły być zdiagnozowane i leczone odpowiednio.
Zmianami przedrakowymi będziemy określać zmienione strukturalnie i wizualnie powierzchnie śluzówki tj.
- niewielkie plamy,
- brodawki kalafiorowate
- wielokosmkowe, grudki o szerokich podstawach
Chociaż zakażenia HPV należą do najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową, odnotowuje się ciągły wzrost częstości infekcji HPV. Według szacunków ponad 90 proc. mężczyzn i ponad 80 proc. kobiet będzie zakażonych w ciągu życia przynajmniej jednym typem wirusa HPV.
Wirus może być również przenoszony z matki na dziecko:
- poprzez łożysko,
- w czasie porodu,
- w czasie karmienia piersią (możliwe jest występowanie wirusa w mleku karmiących matek, nie zaleca się jednak ograniczenia karmienia piersią)
Zdarza się także autozakażenie (np. u osób z brodawkami skórnymi możliwe jest przeniesienie infekcji do jamy ustnej).
Zapobieganie i leczenie
- Szczepienia przeciw HPV: Jednym z najefektywniejszych środków zapobiegawczych jest szczepienie przeciwko HPV. Szczepienia te są zalecane zarówno dla chłopców, jak i dla dziewcząt, którzy nie rozpoczęli jeszcze inicjacji seksualnych a ich celem jest ochrona przed najbardziej szkodliwymi typami wirusa, w tym tymi związanymi z rakiem. Szczepienia stanowią najlepszą ochronę będąc jednocześnie bezpośrednią przyczyną bezobjawowych przebiegów zakażenia jak i samoistnych wyleczeń.Obecnie stosowane są 3 rodzaje szczepionek:
- 2-walentne przeciwko odmianom HPV 16 i 18
- 4-walentne przeciwko HPV 6, 11, 16, 18
- oraz 9 -walentne przeciwko HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52,
- Regularne badania dentystyczne: Regularne wizyty u dentysty pozwalają na wczesne wykrywanie ewentualnych zmian w jamie ustnej. W przypadku podejrzenia zakażenia wirusem HPV lub obecności zmian przedrakowych, dentysta może zalecić dalsze badania i leczenie. Dentysta w tym przypadku pełni rolę lekarza pierwszego kontaktu.
- Świadomość ryzyka: Edukacja na temat ryzyka związanego z zakażeniem HPV jest kluczowa. Świadomość i odpowiednie środki ostrożności, takie jak unikanie ryzykownych zachowań seksualnych, mogą pomóc w minimalizacji ryzyka zakażenia.
- Leczenie zmian przedrakowych i raka: W przypadku wykrycia zmian przedrakowych lub raka jamy ustnej związanych z HPV, konieczne jest natychmiastowe leczenie. Wczesna interwencja poprawia rokowania pacjenta. Zmiany łagodne, do których zalicza się brodawczak płaskonabłonkowy, usuwa się chirurgicznie. Można posłużyć się tradycyjnie skalpelem lub użyć noża elektrycznego czy lasera. Ten ostatni zapewnia większy komfort zabiegu i mniejszy ból pooperacyjny. Materiał tkankowy odsyłany jest do badania histopatologicznego celem weryfikacji wstępnego rozpoznania.
Dr Cezary Turostowski
